Ex-proof Nedir?

Ex-proof Nedir?

Exproof, Explosion Proof kelimesinin kısaltılmışıdır. Petrol, petrol ürünleri, kimya, LPG, doğal gaz, kömür madenleri, hububat siloları, şeker fabrikaları, kereste ve mobilya fabrikaları, ekmek fırın ve fabrikaları gibi yanıcı, parlayıcı ve patlayıcı maddelerle uğraşan bir çok sanayi kollarında normal çalışma icabı veya arıza ve bakım gibi hallerde (gaz , toz, veya yanıcı madde buharı gibi nedenlerle) patlayıcı ortam oluşmaktadır. Elektrik aletlerinin çıkardığı kıvılcım ve ark bu ortamları tehlikeye düşürmekte ve patlamalara neden olmaktadırlar. Bu nedenlerle bu gibi iş yerlerinin patlayıcı ortamlarında kullanılan elektrik aletleri farklı olmak zorundadır. İşte bu olaya ex-proofve kullanılan elektrikli aletlere de ex-proof elektrikli aletleradı verilmektedir. 

Tehlikeli ortamlarda elektrikli ekipmanlar

   Tehlikeli alanlarda (Yanıcı-patlayıcı ortamlar) elektrik tesisatları TSE EN 60079-14 standartlarında detaylandırılmaktadır. Ürünlerin üzerinde ATEX veya TSE sertifikalarından birinin olması bu ürünün tehlikeli alanlarda exproof elektrik tesisatında kullanılması için yeterli sayılmaktadır.

   Doğru ekipman seçimi, Sıcaklık Sınıfları ve Gaz Gruplarının hesaplanması elektrik tesisatının tasarlanması kadar önemlidir. 

   Tehlikeli ortamlardaki elektrikli ekipmanlara monte edilen kablolar ortam güvenliğini sağlayan kablo rakorları veya kablo boruları ile yapılmaktadır.

   Ex-proof kablo rakorunun seçimi (M-VEN tip exproof zırhsız  veya M-MER tip exproof zırhlı kablo rakorları) hem kablonun tipi ve boyutu hem de ex-proof ekipmanın bağlantı kutusunun (GWR-SKX tipi GRP klemens kutuları, EJB tipi döküm kapaklı panolar) koruma sınıfına göre yapılmak zorundadır. 

   Exproof elektrik tesisatında kullanılacak kablolar mekanik hasara, korozyona, kimyasal ve ısı etkilerine karşı korunmalıdır. Korunamadığı durumlarda IMC boru veya RSC boru (I.T.C.C /Prostar)içinde kablolar güvenli bir şekilde taşınmalıdır. Özellikle ex-proof bir ekipmana birden fazla kablo girmesi durumunda IMC veya RSC boru tesisatı büyük kolaylık sağlar. Boru tesisatlarında ortamdaki güvenliğin sağlanabilmesi için MCK-1000tip sızdırmazlık sağlayan özel dondurucu reçinesi ile EYS veya EZS tip exproof durdurucular, girişlerine M-BMF, M-BMM, M-BFF tipi ex-proof galvaniz boru rakorları, NP tip exproof nipel, TFII serisi exproof paslanmaz flexible hortumlar kullanılarak doğru bir tesisat yapılabilir.

   Not:ATEX kapsamında kablolar kendi başına bir arıza kaynağı olarak görülmemektedir. Bundan dolayı ex-proof kablo diye bir kablo yoktur. 

   MSM Mühendislik Ltd Şti olarak Ex-proof (explosion proof) kablo rakorları, boru rakorları ve redüksiyon, adaptör vb bağlantı parçaları kapsamında üretimini yaptığı birçok üründe EACve İEP (Enerji Petrol Enstitüsü) tarafından alınmış 2014/34/EU direktiflerineuygunATEXbelgelerine sahiptir. Kullanılacak ekipmanların da yürürlükteki yönetmelikler gereği belgeli olması gerekmektedir. 

Exproof tesisat yönetmeliği'ne göre;

ATEX 100a ‘YA GÖRE EX-PROOF EKİPMANLARDA GRUPLANDIRMA

Ekipman Grubu

Grup I; Grizulu maden ocaklarını ve var ise yer üstü tesislerin, kısaca maden sanayini kapsamaktadır. Kullanılan aletlerin yüzey sıcaklığı metan ve kömür tozuna göre dizayn edilecektir. Kömür tozu var ise 150 °C, yok ise 450 °C olabilmektedir.

Grup II; Maden sanayi dışındaki sanayi kollarını kapsar. Aletlerin yüzey sıcaklıkları kullanılan ortama göre farklı olabilmektedir. Tehlike bölgeleri üç ayrı Zone ‘a ayrılmıştır (Zone 0, 1 ,2) ve üç ayrı kategoride alet kullanılabilmektedir. Ayrıca kategori rakamlarının sonuna gaz ise G toz ise D harfi konulur.

Ekipman Kategorisi (Maden Ocakları)

KATEGORİ M1; Bu kategorideki aletler sürekli veya aralıklı oluşan patlayıcı ortamı tehlikeye düşürmeyecek şekilde dizayn edilirler, yüksek bir koruma düzeyine sahiptirler. Zone 0 ortamında rahatlıkla çalışabilecek düzeydedirler.

KATEGORİ M2; Patlayıcı ortam oluştuğunda bu kategorideki aletlerin elektriğinin kesilmesi gerekmektedir. Elektrik hemen kesilemeyeceği için kısa süre de olsa patlayıcı ortama maruz kalacaklardır. Bu nedenle normal çalışmaları esnasından ortamı tehlikeye düşürmeyecek şekilde dizayn edilirler. Ayrıca ağır ve değişken çalışma şartlarına uyumlu, robust bir yapıya sahip olacaklardır.

Ekipman Kategorisi (Sanayi)

KATEGORİ 1G veya 1D; Zone 0 veya Zone 20 ortamlarında rahatlıkla çalışabilecek düzeydedirler.

KATEGORİ 2G veya 2D; Zone 1 veya Zone 21 ortamlarında rahatlıkla çalışabilecek düzeydedirler.

KATEGORİ 3G veya 3D; Zone 2 veya Zone 22 ortamlarında rahatlıkla çalışabilecek düzeydedirler.

 NOT: Buhar-Gaz ve Toz Ortamlarında Kodlama için G (Gas), toz için D (Dust) harfi kullanılır.

Patlayıcı Gaz Ortamlarda Bölge Sınıflandırması

Zone 0 (Çok Tehlikeli)

İçinde gaz, buhar veya buğu halinde yanıcı maddelerin havayla karışımından meydana gelen patlayıcı gaz ortamının devamlı veya çok uzun süreli veya sıklıkla bulunduğu bölgedir. Patlayıcı madde taşınan kapların içi ve patlayıcı işleyen aparatların iç kısımları gibi yerler bu gruba girer.

 Zone 1 (Tehlikeli)

İçinde gaz, buhar veya buğu halinde yanıcı maddelerin havayla karışımından meydana gelen patlayıcı gaz ortamının normal çalışmada ara sıra bulunduğu bölgedir. Zone 0 ’ın yakın çevresi, patlayıcı madde pompa istasyonları, vana ve klape yakınları gibi yerler bu gruba girer.

 Zone 2 (Az Tehlikeli)

İçinde gaz, buhar veya buğu halinde yanıcı maddelerin havayla karışımından meydana gelen patlayıcı gaz ortamının normal çalışmada ara sıra bulunması ihtimalinin zayıf olduğu, eğer bulunursa sadece çok kısa süreyle devam ettiği bölgedir. Yalnızca kaynaklı boru bağlantıları bulunan tesis veya tesisin kısımları, doğal gaz ve petrol boru hatları bu gruba girer.

 Patlayıcı Toz Ortamlarda Bölge Sınıflandırması

Zone 20 (Çok Tehlikeli)

Patlayıcı toz ortam devamlı veya çok uzun süreli veya sıklıkla bulunduğu bölgedir.

 Zone 21 (Tehlikeli)

Patlayıcı toz ortam normal çalışmada ara sıra bulunduğu bölgedir.

 Zone 22 (Az Tehlikeli)

Patlayıcı toz ortam normal çalışmada ara sıra bulunması ihtimalinin zayıf olduğu, eğer bulunursa sadece çok kısa süreyle devam ettiği bölgedir.

Ex-Proof Koruma Sınıfları

1. “d” tipi Alev Sızdırmaz Muhafaza (da, db, dc): Patlayıcı ortamı ateşleyebilecek parçaların, patlayıcı bir karışımın dahili patlaması sırasında oluşan basınca dayanabilen ve patlamanın muhafazayı çevreleyen patlayıcı atmosfere iletilmesini önleyen bir muhafaza içerisine yerleştirildiği koruma tipidir.

2. “e” tipi Arttırılmış Emniyet (eb, ec): Normal servis sırasında aşırı sıcaklık veya ark ya da kıvılcımları üretmeyen elektrikli cihazların iç ya da dış bölümlerinde bunların meydana gelme ihtimalini daha yüksek bir güvenlik seviyesi ile önleyecek şekilde uygulandığı koruma tipidir.

3. “i” tipi Kendinden Emniyetli (ia, ib, ic): Bütün devrelerin yapısı itibariyle kendinden emniyetli olduğu elektrikli cihazlardır.

4. “o” tipi Yağa Daldırma: Elektrikli cihazın ya da parçalarının yağın üzerinde olabilecek veya muhafazanın dışında bulunabilecek patlayıcı bir ortamın ateşlenmeyeceği şekilde yağa batırıldığı koruma tipidir.

5. “p” tipi Basınçla koruma (Px, Py, Pz): Tutuşturma kaynağı, basınçlı etkisiz bir gaz ile çevrelenerek patlayıcı gaz dışarıda bırakılır.

6. “q” tipi Toz Doldurma: Tutuşturma kaynağı kuma daldırılarak, patlayıcı gaz dışarıda tutulur.

7. “n” tipi Sızdırmaz Korunma (nC muhafazalı, nA kıvılcım çıkarmayan, nR kısıtlı hava almalı, nL enerji sınırlamalı, Ex nL yardımcı enerji sınırlamalı): Normal çalışmada elektrikli cihaza, ortamı kaplayan patlayıcı ortamı ateşlemeyeceği veya ateşlemeye sebep olabilecek bir arızanın meydana gelmesinin muhtemel olmadığı durumlarda uygulanan bir koruma tipidir.

8. “m” tipi Kapsül İçine Alma (ma çok arızalar için kendinden emniyetli, mb tek arızalar için kendinden emniyetli, mc Zone için cihazlar): Patlayıcı bir atmosferi kıvılcım veya ısıtma yolu ile ateşleyebilecek parçaların, bu atmosferin ateşlenmeyeceği şekilde bir bileşiğin içerisine yerleştirildiği koruma tipidir.

Ex-Proof Malzemeler İçin Sıcaklık Sınıflandırmaları